STS „Pogoria” – zbudowana w 1980 r. w Stoczni Gdańskiej im. W. Lenina. Drugi co do wielkości (na równi z bliźniaczą „Iskrą”) wśród obecnie pływających polskich żaglowców.
„Pogoria” jest malowana na biało z szerokim niebieskim pasem, czym odróżnia się od „Iskry” z pasem czerwonym. „Pogoria” jest pierwszym dużym żaglowcem zaprojektowanym przez znanego konstruktora – inż. Zygmunta Chorenia i stanowiła pierwowzór dla całej serii podobnych jednostek, w budowie których Polska później się wyspecjalizowała. Były to m.in. „Iskra”, „Oceania” (eksperymentalny żaglowiec badawczy PAN), bułgarska „Kaliakra”, a także kilka jednostek dla ZSRR. Do innych, późniejszych ale równie udanych konstrukcji zespołu inż. Chorenia należą również „Dar Młodzieży” oraz przepiękny „Fryderyk Chopin” – duży 6-rejowy żaglowiec.
„Pogoria” powstała na zamówienie Telewizji Polskiej (a dokładniej: Radiokomitetu) dla Bractwa Żelaznej Szekli. Bractwo powstało z inicjatywy kpt. Adama Jassera w 1971 r. i dorobiło się z czasem własnej audycji w TV pod nazwą „Latający Holender” prowadzonej przez kpt. Krzysztofa Baranowskiego, który został także pierwszym kapitanem „Pogorii”. Tajemnicze znaki przypominające krzyże, które przez wiele lat nosiła „Pogoria” na żaglach rejowych, to skrzyżowane cztery szekle – symbol właśnie tego Bractwa.
Debiut „Pogorii” w regatach Cutty Sark miał miejsce na trasie wyścigu Mon-Karlskrona. Żaglowiec pierwszy minął linię mety, pozostawiając inne jednostki klasy A daleko z tyłu. Zwycięstwo to było bardzo cenne, gdyż „Pogoria” od momentu powstania wzbudzała wiele emocji. Podważano zasadność tak wielkich wydatków w czasach rodzącego się kryzysu gospodarczego. Gdy powstawała u schyłku epoki Gierka, podejrzewano, że jest luksusowym jachtem jednego z największych ówczesnych prominentów, szefa Radiokomitetu – Macieja Szczepańskiego. Poważne gazety wypisywały wówczas idiotyzmy o znajdującej się na pokładzie stajni dla koni wyścigowych i oryginałach obrazów Malczewskiego wiszących w luksusowych wnętrzach. Przed decyzją o sprzedaniu statku w obce ręce uratował „Pogorię” długi rejs, specjalnie wymyślony aby zawistnym ludziom zejść z oczu i aby trochę na siłę znaleźć gospodarcze zastosowanie dla tej jednostki. Była to dość ryzykowna wyprawa na Antarktydę. Dokładnie owa słynna wyprawa odbyła się w dniach 7.12.1980 – 10.04.1981, a jej celem była Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego na Wyspach Króla Jerzego. Prawdę mówiąc, jednostka nie posiadała dla żeglugi w lodach ani wystarczającego wyposażenia, ani odpowiedniej konstrukcji – brak tzw. „klasy lodowej”. Naukowcy, po długim pobycie na stacji polarnej, byli zmęczeni pracą i sobą nawzajem, i nie mieli ochoty „bawić się” w żeglarstwo na „Pogorii”. Było to przyczyną niesnasek i problemów między częścią załogi a kadrą. Oczywiście rejs był nieuzasadniony ekonomicznie, ale nie o to przecież chodziło. Aczkolwiek naukowców dostarczono za ułamek ceny, którą PAN płacił obsługującym stację statkom towarowym, a ci, którzy odmówili na Stacji wejścia na pokład żaglowca, spóźnili się na święta do kraju płynąc miesiąc później motorowcem. Jednakże rejs zaowocował także wspaniałym, liczącym kilkadziesiąt piosenek śpiewnikiem, którego większość utworów powstała właśnie w trakcie trwania rejsu. Śpiewnik ten ukazuje całą wyprawę w dużo pozytywniejszym świetle. Na uwagę zasługuje fakt, że na spotkanie w 15 rocznicę sławnego rejsu „Pogorii” stawili się w komplecie wszyscy – i załoga, i pasażerowie. Poza nietypowymi dla „Pogorii” akwenami podbiegunowymi jednostka okazała się szybka, dzielna i bezpieczna, a ocenę tę potwierdziły następne długie rejsy statku, w tym rejs do Sri Lanki, z opłynięciem po obu stronach Afryki, w pełnym okresie roku szkolnego, z młodzieżą licealną na pokładzie (1983-84), znany jako Szkoła Pod Żaglami (inicjator i kapitan – K.Baranowski), jako że jej uczestnicy godzili zwykłe obowiązki załogi żaglowca (także „psie wachty”) z nauką. Była to prawdziwa szkoła charakterów, gdyż wyselekcjonowani z kilku tysięcy zgłoszeń chłopcy, po kilkuetapowych eliminacjach i obozie przygotowawczym, przerabiali, już na morzu, normalny program szkoły średniej, program bez taryfy ulgowej i w dodatku na wysokim poziomie. W trakcie rejsu żaglowiec zawijał do wielu portów, zarabiając na siebie czarterami, a w tym czasie wolna załoga miała możliwość kilkudniowego zwiedzania okolic.
Wielki sukces Szkoły sprawił, że przedsięwzięciem i statkiem zainteresowali się Kanadyjczycy z West Island College w Montrealu, którzy zorganizowali na jego pokładzie w 1985 r. własną szkołę „Class Afloat”. W efekcie tego udanego eksperymentu „Pogoria” w następnych sezonach była przez nich kilkakrotnie dzierżawiona, a w trakcie jednego z rejsów statek opłynął świat. Kanadyjczycy zbudowali w końcu w Szczecinie w 1992 r. własny, bliźniaczy żaglowiec „Concordia”.
Kolejnym przedsięwzięciem była wyprawa zorganizowana w formie szkoły w latach 1988-89, z młodzieżą z Polski, USA i ZSRR. „Pogoria” pokonała wtedy trasę dookoła Przylądka Horn, w bardzo trudnych warunkach, płynąc w kierunku ze wschodu na zachód.
Obecnym armatorem żaglowca jest STA Poland (Sail Training Association Poland) – stowarzyszenie zajmujące się morskim szkoleniem (a właściwie wychowaniem) młodzieży. Żaglowiec „Pogoria” zwodowano, gdy I sekretarzem KC PZPR był Edward Gierek, pochodzący z Sosnowca, głównego miasta Zagłębia Dąbrowskiego. Z Zagłębia pochodziło też wielu działaczy politycznych i decydentów tamtego okresu, a wśród nich szef Radiokomitetu, pierwszego armatora „Pogorii” – Maciej Szczepański. Na terenie Dąbrowy Górniczej, znajduje się zbiornik wodny – Pogoria I, otoczony kilkunastoma ośrodkami wypoczynkowymi i klubami żeglarskimi. Swoje pierwsze kroki żeglarskie właśnie tutaj stawiał Maciej Szczepański – i stąd właśnie nazwa żaglowca.
Podstawowe dane techniczne Pogorii:
Rok budowy: 1980
Typ: Barkentyna
Długość max: 46,8 m
Długość kadłuba: 40,9 m
Wysokość max: 33,5 m
Szerokość: 8 m
Zanurzenie: 3,8 m
Powierzchnia całkowita żagli: 1 000 m2
Wyporność: 342 tony
Armator: STA, Polska
Materiał konstrukcyjny: stal
Budowniczy: Stocznia Gdańska, Polska
Silnik 310 KM, Diesel
Tekst na podstawie danych zawartych w Wikipedia.org oraz na podstawie opracowań Błażeja Pajdy.
Zdjęcia: STS Pogoria – Facebook