Słów kilka o Chylonii, Obłużu, Cisowej

·

Gdynia jest podzielona na 22 dzielnice: Babie Doły, Oksywie, Obłuże,Pogórze, Cisowa, Pustki Cisowskie, Demptowo, Chylonia, Leszczynki, Grabówek, Działki Leśne, Śródmieście, Kamienna Góra, Wzgórze św Maksymiliana, Redłowo, Orłowo, Mały Kack, Wielki Kack, Karwiny, Dąbrowa, Witomino Radiostacja, Witomino Leśniczówka, Chwarzno – Wiczlino. Niektóre z nich powstały niedawno w czasach rozwoju miasta, a niektóre istniały od bardzo dawna jako wsie i majątki.
Poniżej słów kilka o niektórych dzielnicach miasta z morza i marzeń.

CHYLONIA – obecnie jest dzielnicą Gdyni. Kiedyś była to wieś. Miała ona kilka nazw. Pierwsza nazwa pojawiła się po raz pierwszy w 1351 roku, wkrótce po powstaniu wsi, i brzmiała Chylowo. W latach 1414-1484 zmieniła się na Kylow i Kilowo, a w XVII wieku na Chilonię. Jako wieś Chylonia stanowiła własność prywatną. Najpierw należała do zakonu krzyżackiego, później jej właścicielem był Jan Sokołowski, od 1702 roku Aleksander Sobieski, a od drugiej połowy XVIII wieku rodzina Przebendowskich.
W momencie rozpoczęcia budowy portu gdyńskiego, Chylonia była oddzielną miejscowością. 29 kwietnia 1930 roku decyzją prezydenta Ignacego Mościckiego, Chylonia wraz z Redłowem została włączona do Gdyni i stała się jej dzielnicą.
W grudniu 1999 roku ogłoszono konkurs na herb Chyloni.Spośród 54 prac wyróżniono projekt Jakuba Atamana. Odtąd Chylonia ma swoje godło, które w czerwonym polu przedstawia błękitną krzywaźń, w lewo rozszerzającą się u dołu, a na niej koło wodne.
Ciekawym miejscem jest wzniesienie nazywane Górą św. Mikołaja. Jak mówi legenda,św Mikołaj, jeszcze przed reformą luterańską wybrał sobie to miejsce i czynił to cuda oraz wypraszał łaski swoim wiernym. Wdzięczni ludzie wybudowali w tym miejscu kapliczkę i umieścili w niej figurę świętego. Odtąd 6 grudnia odbywały się tu odpusty. Było tak do czasów reformacji. Luteranom nie podobały się katolickie pielgrzymki, więc pewnej nocy wykradli figurkę. Starannie ją ukryli, lecz jakież było ich zdziwienie, gdy Mikołaj sam wrócił do kapliczki. Poruszeni i wściekli obcinali figurce nogi, lecz i to nie pomagało, bo nogi same odrastały. Mikołaj ciągle powracał.Kiedy jednak zdarzyło się to parokrotnie, święty obruszył się na ludzką głupotę i gdzieś zaginął. Pomimo tego, pielgrzymki nadal ciągnęły na górę.Ludzie nadal się modlili i czerpali wodę ze starej studni, która leczyła wszelkie choroby. Było tak do czasu, kiedy to pewien chłop chciał wyleczyć ślepotę swojego konia. Owszem koń odzyskał wzrok, lecz oślepł człowiek. Woda straciła swe właściwości. Studzienka zniknęła i zniknęły też pielgrzymki.
W 1786 roku w Chyloni powstał przystanek na szlaku komunikacyjnym z Berlina do Królewca przez Wejherowo-Chylonię-Kack do Gdańska. W 1870 roku zbudowano linię kolejową w 1912 roku dworzec, główny obiekt tego typu dla okolicznych miejscowości.
W Chyloni znajdowały się karczmy – późniejsze restauracje, a także dwa młyny wodne. Życie w tamtych czasach wyglądało zupełnie inaczej, o czym często opowiadali starzy gdynianie. Gdyński lekarz Leon Pohnke urodzony w Chyloni, tak oto wspomina te czasy: „W murowanych, przeważnie krytych strzechą domach prowadzono życie dostatnie, ale dość proste.Nie było zwyczaju picia prawdziwej kawy.Pito zbożową, paloną z własnego ziarna i zabielaną mlekiem. Jej smak podnosiła czysta jak kryształ woda, czerpana wprost z Chylonki. Kaszubskie białki robiły swetry z wełnianych nici, które przedtem w długie jesienne wieczory snuły na kołowrotkach, zwanych kołkami. Wełna pochodziła z własnych owiec. Dzieci pomagały w gospodarstwie. Dla własnego utrzymania mieszkańcy Chyloni sprzedawali zboże, ziemniaki, największy jednak zysk przynosił handel torfem, którym palono i który dawał wiele ciepła.”

CISOWA – Przed wiekami na miejscu dzisiejszej dzielnicy, byłą wieś, w której rosły piękne i rzadki cisy. Między nimi przepływała rzeczka, którą nazywano Cisowa.Informację tę można znaleźć w dokumencie, który wydał w 1224 roku książę pomorza Gdańskiego, Mściwój II.Dokument określał granice dóbr klasztoru oliwskiego. Północną granicę stanowiły dwie rzeki – Cisowa i Rumna.Od nazwy strumienia wzięła swą nazwę wieś. Dzisiaj nie ma już śladu po pięknych i cennych cisach.Te długowieczne drzewa posiadają czerwonawe ciężkie i trwałe drewno. Doskonale nadawało się do wyrobu mebli, kusz, łuków rzeźb. Z tego drewna budowano również domy, w których nawet gwoździe były drewniane. Szpilki i pędy tych drzew mimo że są trujące wykorzystywano w lecznictwie. Król Polski Władysław Jagiełło wydał prawo chroniące cisy lecz nie zdołano ich jednak ochronić przed zagładą.
Wieś, która powstała nad rzeczką, nazywała się początkowo Czissow, Czysowa a później Czissowa, Cieszowa, Siszewo. Dzisiejsza nazwa pojawiła się dopiero w 1624 roku. Cisowa na początku należała do zakonu cystersów w oliwie, zaś w XIV wieku, gdy władzę na Pomorzu Gdańskim przejęli Krzyżacy, wieś przeszła pod ich panowanie. Po wojnie trzynastoletniej, którą prowadził z Krzyżakami król Kazimierz IV Jagiellończyk, w 1466 roku zawarto pokój w Toruniu, na mocy którego Pomorze Gdańskie wróciło do Polski. Cisowa stała się wówczas własnością królewską, dzierżawił ją Jan Sokołowski, a po nim niejaki Konopacki. Jednym z jej właścicieli, był królewicz Aleksander Sobieski – syn Jana III Sobieskiego.
W połowie XVII wieku u zbiegu dzisiejszych ulic Pszennej i Zbożowej utworzono folwark, w których chłopi odrabiali pańszczyznę. Na początku XIX wieku folwark uległ parcelacji.Na początku ubiegłego stulecia w Cisowej, nieco za kościołem, znajdowała się rogatka, gdzie pobierano podatek drogowy, a także leśniczówka, cegielnia i hamernia. W 1919 roku zbudowano tu szkołę.
1935 rok – to data bardzo ważna w historii Cisowej, gdyż właśnie wtedy została ona włączona do Gdyni jako dzielnica. Powojenne dzieje Cisowej są nieodzownie związane z rozwojem miasta.W latach 70-tych i 80-tych powstało tu duże osiedle mieszkaniowe. Najbardziej wysunięte w stronę granicy miasta jest Osiedle Sibeliusa, którego nazwa pochodzi od nazwiska fińskiego kompozytora.

GRABÓWEK – pierwotna nazwa miejscowości brzmiała Grabowo i po raz pierwszy pojawiła się w dokumencie z 1386 roku, gdy wieś przeszła na własność kartuzów „jako majętność dworska o 10 włókach z karczmą i rybołówstwem w morzu.” Zakon ten miał duży wpływ na losy Grabówka. W 1429 roku kartuzi podjęli decyzję o połączeniu Gdyni z Grabówkiem i ustanowieniu dla nich wspólnego sołtysa. W 1670 roku zbudowano we wsi browar i słodownię, a miejscowa karczma z pokojami gościnnymi jak na owe czasy bardzo nowoczesna, cieszyła się dużym powodzeniem wśród przyjeżdżających gości.Od 1863 roku przy grafowskiej karczmie znajdował się przystanek dyliżansu pocztowego na trasie Gdańsk – Wejherowo. Na początku lat dwudziestych XX wieku budownictwo na Grabówku było słabo rozwinięte. Dopiero późniejszy, nagły napływ ludności z całej Polski sprawił, że zaczęły powstawać tu budynki murowane. Z tego okresu min. pochodzą budynki Akademii Morskiej i Zespołu Szkół Mechanicznych im. Tadeusza Wendy.

MAŁY KACK – Większa część Małego Kacka należy dzisiaj do Orłowa. Nazwa Kack pochodzi od potoku Kacza. W XV wieku był tu już młyn zbożowy, papiernia, cegielnia, a także dwie największe na Pomorzu Gdańskim kuźnice żelaza. Działał tu także browar, gorzelnia i karczmy. Pod koniec 1786 roku władze pruskie utworzyły tu przystanek pocztowy na trasie pocztowej Gdańsk – Wejherowo. Przystanek ten był położony w okolicy obecnej al.Zwycięstwa i ulicy Kasztanowej. Na uwagę zasługuje również architektura Małego Kacka, szczególnie kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej, którego najstarsza część pochodzi z 1568 roku, a także pałac przy ulicy Wrocławskiej 52, pochodzący z końca XVIII wieku, przebudowany w połowie XIX wieku w stylu neogotyku angielskiego.Obecnie mieści się tu I Liceum Ogólnokształcące.

OBŁUŻE – położone jest na Kępie Oksywskiej. Ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą jeszcze z epoki żelaza. W VII – XI w. podobnie jak na Oksywiu, znajdował się tu obwarowany gród.Pierwszy udokumentowany ślad istnienia wsi pochodzi z roku 1245, i jest to akt nadania Obłuża pannom żukowskim, przez biskupa Michała. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Oblusino. Pod koniec lat 20-stych XX wieku powstało tu osiedle barakowe – Obłuże Kolonia, zwane też Starą Warszawą. W 1933 roku Obłuże zostało przyłączone do Gdyni. Dzisiaj to dzielnica sypialnia, u stóp której usytuowany jest Bałtycki Terminal Kontenerowy oraz przystań promowa, co gwarantuje niecodzienne widoki z okien mieszkańców Obłuża.

Kolejne Gdyńskie dzielnice już wkrótce.

Źródło: Na podstawie opracowania „Moje Miasto Gdynia” autorstwa Izabeli Pawlik i Stanisława Kudławca. Wydawnictwo „Region”.