Wybrzeże Zachodnie obejmuje obszar od Kołobrzegu do Świnoujścia i granicy z Niemcami. Najbardziej charakterystycznym i najciekawszym miejscem tej części Wybrzeża jest niewątpliwie wyspa Wolin, znajdujące się na niej znane miejscowości (Świnoujście, Międzyzdroje), oraz Woliński Park Narodowy.
Wyspa Wolin – to przybrzeżna wyspa Bałtyku, między Zatoką Pomorską na pn. a Zalewem Szczecińskim na pd., oddzielona od wyspy Uznam – Świną, od lądu – Dziwną. Powierzchnia wyspy wynosi 265 km2. Teren wyspy wchodzi w skład województwa zachodniopomorskiego.Krajobraz jest bardzo urozmaicony. Występują wzgórza morenowe (wys. do 115 m – Grzywacz) i wydmy, w obniżeniach jeziora (Koprowo, Czajcze, Domysłowskie, Gardno zwane też Źrenicą Światowida, Jez. Turkusowe). Odnajdziecie tam też wybrzeża klifowe (wys. do 95 m).
Najważniejszymi miejscowościami wyspy są : Świnoujście, Międzyzdroje, Wolin, a także Międzywodzie i Wisełka.
Wolin – położony jest na zachodnim krańcu naszego Wybrzeża. Od strony wschodniej oddzielony cieśniną – Dziwną – łączy Zalew Szczeciński z Zat. Pomorską; dł. 36,5 km, szer. 100-1100 m, głębokość do 6 m; tworzy wiele zatok i płytkich rozlewisk np Zalew Kamieński). Liczy sobie 5,1 tys. mieszkańców (1998).
Słów kilka o Historii. Ślady osadnictwa pochodzą aż z neolitu. W IX-X w. w pobliżu powstało kilka innych osad, tworząc rozległy zespół osadniczy (w/g szacunków w X-XII w. liczył 5-10 tys. mieszkańców). Wolin stanowił ośrodek kupiecko-rzemieślniczy (m.in. bursztyniarstwo, szklarstwo), był największym portem i ośrodkiem handlu morskiego na południowym wybrzeżu M. Bałtyckiego (zwany Jumne, Wineta, Jomsborg), pośredniczył w handlu między krajami bałtyckimi a dorzeczem Odry.
Wolin stanowił jeden z głównych ośrodków pogaństwa na Pomorzu, 1124-28 schrystianizowany przez Ottona z Bambergu, od 1140 stał się siedzibą biskupstwa pomorskiego. Zniszczony został w 2. poł. XI w. przez najazdy duńskie. Zaczął tracić znaczenie pod koniec XI w. na korzyść Szczecina. W XII w. nastąpił upadek Wolina spowodowany utratą niezależności politycznej, gospodarczą konkurencją Szczecina i Kamienia, utrudniającym żeglugę zamuleniem Dziwny, zniszczeniem przez najazdy duńskie.
W latach 1648-1720 był w posiadaniu Szwecji, następnie Prus. W XIX w. w mieścinie dominowało drobne rzemiosło, rybołówstwo, skromny przemysł stoczniowy. W 2. poł. XIX w. pojawiło się połączenie kolejowe ze Szczecinem i Świnoujściem. W działaniach wojennych 1945 zniszczony został w około 70%. Po wojnie odbudowany dość szybko zaczął znów się rozwijać.
Zabytki:
Ruiny 2. kościołów gotyckich : Św. Jerzego i Św. Mikołaja (koniec XIII-XIV w.), pozostałości murów obronnych (XIV w.), ratusz (2 poł. XIX w.), Muzeum Regionalne im. Andrzeja Kaube.
W Wolinie z dawnych, historycznych obiektów warto zwrócić uwagę na: Katedrę św. Mikołaja, z końca XIII w. Gotycka trzynawowa budowla z cegły, prezentuje typ halowy. Przy sąsiedniej ulicy Wojska Polskiego kilka domów z XIX w. ustawionych szczytami do ulicy. Warto również odwiedzić Muzeum Archeologiczne. Gromadzi ono eksponaty dotyczące głównie dziejów miasta od IX do XIII w. Muzeum powstało 1966 roku na bazie zabytków uzyskanych w trakcie badań wykopaliskowych przez Pracownię Archeologiczną IHKM PAN w Wolinie. Na uwagę zasługuje cmentarzysko kurhanowe na Wzgórzu Wisielców z IX – X w., znajdujące się na południu miasta, na wzniesieniach nad Dziwną. W XIX w. odkryto w tym miejscu 120 kurhanów starszyzny plemiennej Wolinian. Do dzisiaj zachowało się około 30 płaskich kopców zawierających pochówki ciałopalne. Warto również obejrzeć ratusz neogotycki z 1880 roku (dzisiejszy urząd miasta i gminy), neobarokowy budynek dzisiejszej poczty z 1900 r. czy wiatrak holenderski (obecnie młyn przemysłowy) wzniesiony pod koniec XIX wieku.
Obecnie słynie z odbywającego się corocznie Festiwalu Wikingów.
Świnoujście – W XII w. było grodem strzegącym ujścia Świny, na skrzyżowaniu szlaków handlowych ze wschodu na zachód i z północy na południe. U ujścia Świny do Bałtyku istniały dwa gródki obronne państwa Wolnian, zniszczone następnie przez Duńczyków. Do XVII wieku znajdywały się pod władaniem książąt szczecińskich. W 1630 opanowane przez Szwedów, od 1720 pod panowaniem Prus. Przełom dla miejscowości przyszedł później wraz z istotnymi zmianami gospodarczymi. Od 1729 ruszyła budowa awanportu Szczecina (m.in. pogłębienie Świny) i miasta. Od początku XIX w. Świnoujście stało się letniskiem. W 1858 wybudowano latarnię morską, następnie rozbudowano port. W 1895 odkryto solanki. W okresie międzywojennym niemiecki port wojenny. Podczas II wojny światowej Znajdowały się tu 4 obozy pracy przymusowej dla Polaków i Francuzów. W 1960 roku, do Świnoujścia włączono Warszów i Karsibór. 1973-84 w granicach administracyjnych Świnoujścia znalazły się m.in. Międzyzdroje, Lubin, Wapnica. Świnoujście jest jednym z najpiękniejszych nadmorskich uzdrowisk w naszym kraju.
Obecnie Świnoujście to miasto liczące sobie 42 tys. mieszkańców (1998). Port handlowy w 1993 obsłużył 3291 jednostek o łącznym tonażu 17,8 mln BRT. Przeładunek dotyczy głównie towarów masowych i drobnicy konwencjonalnej (1993 – 7,7 mln t, 1989 – 9,9 mln t). Znajduje się tu największy w Polsce port rybacki (ok. 30% krajowych połowów ryb) i baza promowa (przystań i nowocz. terminal pasażerski oddany do użytku 1994) mogąca obsłużyć 1 mln pasażerów, 150 tys. samochodów osobowych, 60 tys. TIR-ów, 30 tys. wagonów kolejowych (baza posiada jedyne w Polsce nabrzeże dla promów kolejowo-samochodowych). Połączenia promowe uruchomione zostały z Kopenhagą, Nyborg (Dania), Travemünde (Niemcy), Ystad (Szwecja), także sezonowe z Ronne na Bornholmie.
Świnoujście to także ośrodek przemysłu rybnego (przetwórstwo ryb, fabryka mączki rybnej) i stoczniowego (stocznia remontowa). W 1992 roku oddano do eksploatacji gazociąg Wolin-Świnoujście-Ahlbeck. Miasto oferuje bardzo wiele kuracjuszom. Znajdują się tu wody mineralne chlorkow-sodowe, bromkowe, jodkowe, żelaziste, borowe. Leczy się tu choroby układu krążenia, oddechowego, przemiany materii oraz choroby skóry. Wswinoujście podzielone jest między dwie wyspy. Na wyspie Uznam – centrum handlowo-administracyjne, uzdrowisko, ośrodki wypoczynkowe, przystań „białej floty”, na wyspie Wolin – głównie tereny portowe, stocznia, baza promowa. Obie części miasta łączy komunikacja promowa. Do najważniejszych zabytków miasta należy zaliczyć rzeźby gotyckie z XIV wieku w kościele Chrystusa Króla, w kościele NMP Gwiazdy Morza – mozaika przedstawiająca Matkę Boską na falach Bałtyku.
W Warszowie znajduje się „dąb latarników” pod którym w/g legendy wypoczywali słowiańscy latarnicy państwa Wolnian. Odwiedzając wyspę Wolin Świnoujście należy odwiedzić koniecznie również ze względu na wspaniałe położenie, oraz piękne szerokie plaże.Pamiątka w postaci fotografii słynnego wiatraka na portowej główce na pewno każdemu przypomni miłe chwile spędzone w malowniczym Świnoujściu.
Międzyzdroje – Położone tuż nad Morzem Bałtyckim liczy sobie 5,7 tys. mieszkańców (1998). W XII w. w pobliżu Międzyzdrojów istniała osada Żelazo, wzmiankowana w roku 1186. W XVI Międzyzdroje były osadą rybacką i pozostawały nią do XIX w. Do 1637 były w posiadaniu książąt pomorskich, następnie Szwecji, a od 1720 Prus (zgermanizowana nazwa Misdroy). Od 2 poł. XIX w. kąpielisko. W końcu XIX w. wybudowano zakład solankowy, hotele, przystań dla statków pasażerskich, uporządkowano wybrzeże, urządzono park zdrojowy. Od 1945 Międzyzdroje znajdują się w Polsce, uzyskały prawa miejskie w 1945. 1973-84 przejściowo znajdowały się w obrębie Świnoujścia. Obecnie są bardzo znanym uzdrowiskiem i kurortem. Słyną z szerokich i pięknych plaż, oraz położonych niedaleko wspaniałych wysokich klifów. Są tu też wody mineralne (chlorkowoisodowe, bromkowe, żelaziste). Leczy się w Międzyzdrojach choroby górnych dróg oddechowych, astmę, choroby płuc. Odwiedzając Międzyzdroje warto zobaczyć Muzeum Przyrodnicze Wolińskiego Parku Narodowego im. Adama Wodziczki. Na wschód i południe od Międzyzdrojów znajduje się Woliński Park Narodowy (m.in. rezerwat żubrów).
Wisełka – wieś w woj. zachodniopomorskim, na wyspie Wolin, 1,5 km od M. Bałtyckiego. Liczy sobie 480 mieszkańców (1998). Dominują tu ośrodki wypoczynkowe i kwatery dla letników. W pobliżu Wisełki znajduje się automatyczna latarnia morska
Międzywodzie – wieś na pn.-wsch. skraju wyspy Wolin, nad Morzem Bałtyckim. Liczy sobie 580 mieszk (1998). Cechą charakterystyczną miejscowości są szerokie plaże. Ma charakter uzdrowiskowy – leczy się głównie stany pourazowe kości i stawów oraz choroby reumatyczne.
Woliński Park Narodowy – utworzony w od 1960 roku obejmuje ochroną część największej polskiej wyspy – Wolin. Do roku 1996 Park zajmował powierzchnię 4844 ha, kiedy to udało się włączyć w jego granice obszar 1 mili morskiej wód przybrzeżnych Bałtyku, archipelag wysp we wstecznej delcie Świny wraz z otaczającymi je wodami Zalewu Szczecińskiego. Od tego momentu Woliński Park Narodowy stał się pierwszym w Polsce parkiem morskim. Obecna powierzchnia Parku wynosi 10937 ha, w tym ekosystemy leśne zajmują 4648,53 ha (42,50 %), ekosystemy wodne 4681,41 ha (42,80%) i ekosystemy lądowe nieleśne 1607,46 ha ( 14,70 %). Ochroną ścisłą objęto obszary o łącznej powierzchni 498,72 ha ( 4,56 %).
Zwiedzając park natknąć się można na wiele wspaniałych atrakcji na czele z urwistym klifem nad M. Bałtyckim i z klifem ze skałkami wapiennymi nad Zalewem Szczecińskim. Falisty krajobraz morenowy z najwyższym wzniesieniem Grzywacz (115 m) jeziora, lasy bukowe, lasy mieszane bukowo-dębowe, bór mieszany z sosną, bukiem i dębem, nadmorski bór sosnowy zawsze wzbudzały zachwyt i będą to czyniły nadal. Roślinność ma charakter wydmowy, na obrzeżu klifu występują skupienia rokitnika zwyczajnego. Znajdziecie tam liczne gatunki ptaków drapieżnych (bielik, kobuz, orlik krzykliwy, rybołów, pszczołojad)Park jest też ostoją ptaków wodnych.
W rezerwacie zamkniętym Wolińskiego Parku Narodowego spotkać można Żubra. Oprócz tych wspaniałych zwierząt w parku mieszkają takie gatunki jak np.: Foka szara (Halichoerus grypus), którą możemy spotkać od czasu do czasu na plażach, Morświn (Phoceana phoceana), Rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens) czy gatunki nietoperzy (Mroczek posrebrzony, Borowiaczek, Nocek rudy, Karlik malutki, Gacek wielkouchy, Borowiec wielki). Oprócz gatunków rzadkich, wolińskie lasy obfitują również w znane w innych rejonach kraju gatunki : Jeleń europejski(Cervus elaphus), Sarna (Capreolus capreolus), Dzik (Sus scrofa), a także Lis (Vulpes vulpes), Borsuk (Melles melles), Kuna leśna (Martes martes), Jeż (Erinaceus europaeus), Dziki królik (Oryctolagus cuniculus), Kret (Talpa europaea), a także wiewiórka, łasica, wydra, i dwa gatunki Ryjówek: aksamitna i malutka.
Na terenie parku znajduje się wiele rezerwatów między innymi :
– Steńki z Kamienia
– Strażnica
– Wapeinniki
– U stóp Lelowej Góry
– Wiciokrzew Pomorski
Inne godne odwiedzenia nadmorskie miejscowości zachodniej części Wybrzeża to:
– Dziwnów – położone jest w unikalnym miejscu – na Mierzei Dziwnowskiej między Morzem Bałtyckim a rzeką Dziwną. Mierzeja Dziwnowska oddziela od wód Bałtyku północną część Zalewu Kamieńskiego tzw. Zatokę Wrzosowską. Północny brzeg mierzei to piękna plaża, południowy zaś podmokły. Wąska mierzeja jest stale umacniana.
Warto jest zobaczyć Płytę pamiątkową ku czci żołnierzy polskich z 2 Dyw. Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego l Armii WP poległych w 1945 roku w walkach na Mierzei Dziwnowskiej. Płyta znajduje się przy ul. kpr. Koniecznego. Pomnik w formie kotwicy poświęcony rybakom, którzy zginęli na morzu. Usytuowany przy nabrzeżu Dziwny, na południowym brzegu mierzei. Trzeba też odwiedzić port, most zwodzony oraz wspaniałą promenadę ciągnącą się na szczycie wydm.
– Pogorzelica,
– Trzęsacz – Słyną z fantastycznych ruin kościoła w Trzęsaczu. Jest to niezwykły zabytek stojący na krawędzi wysokiego brzegu. To fragment ostatniej ściany kościoła, który został wybudowany w średniowieczu.
– Rewal – Ponieważ na gminę Rewal składa się 7 miejscowości jest tu wiele miejsc i atrakcji. Sam Rewal warto odwiedzić chociażby ze względu na charakterystyczną, urozmaiconą architekturę, liczne kawiarenki, kwieciste place i ładne plaże. Imprez kulturalnych również nie brakuje. Miejscem, gdzie zobaczyć można występy artystów sceny i estrady jest amfiteatr w rewalskim parku. Tu odbywają się corocznie koncerty kabaretów oraz najważniejsza impreza Dni Wybrzeża Rewalskiego, czyli finał wyborów Miss Bałtyku. Imprezę uświetniają swoimi występami różni wykonawcy polskich scen.
– Niechorze – tutaj możemy zobaczyć m.in. latarnię morską, muzeum rybołówstwa, kamieniczki rybackie z XVIII i XIX wieku oraz jezioro Liwia Łuża będące rezerwatem ptaków. Nieocenioną atrakcją może stać się również podróż zabytkową kolejką wąskotorową poruszającą się z prędkością 20 km na godzinę.
– Pobierowo – Pobierowo to miejscowość położona w przepięknym, lesie sosnowo-świerkowym. Możemy tu zobaczyć efektowne budynki z apartamentami (na wzór starego budownictwa ryglowego).
Na podstawie przewodnika „Pomorze Zachodnie”